27 listopada 2024 r. Ursula von der Leyen w swoim przemówieniu na sesji plenarnej Parlamentu Europejskiego w sprawie nowego kolegium komisarzy i jego programu zapowiedziała ważną inicjatywę nowej Komisji – Kompas Konkurencyjności. Będzie on stanowił ramy pracy KE przez resztę kadencji i zostanie zbudowany na trzech filarach raportu Mario Draghiego.
 
Pierwszym filarem jest zniwelowanie luki innowacyjnej w stosunku do USA i Chin. Drugi zakłada wspólny plan dekarbonizacji i konkurencyjności. Trzeci filar to zwiększenie bezpieczeństwa i ograniczenie zależności.
 

Zasypanie luki innowacyjnej

W ramach pierwszego filaru dotyczącego luki innowacyjnej przewodnicząca KE zaakcentowała bariery w skalowaniu startupów na obszarze 27 krajów członkowskich w porównaniu do USA. To może wskazywać na chęć deregulacji i stworzenia definicji przedsiębiorstwa unijnego, ale może też oznaczać centralizację większej części budżetu dla małych i średnich przedsiębiorstw. W efekcie może negatywnie wpłynąć na dostępność środków dla przedsiębiorstw z Polski, których udział w programach wdrażanych na szczeblu unijnym jest na razie bardzo niski.
 

Dekarbonizacja Europy

Ursula von der Leyen zapowiedziała też pozostanie na ścieżce wdrażania polityki Zielonego Ładu, ale zaznaczyła znacznie większą elastyczność oraz wsparcie dla przemysłu oraz małych i średnich przedsiębiorstw. W ciągu 100 dni nowej kadencji KE ma zostać przedstawiony Clean Industrial Deal, który zawiera szczegóły polityki dotyczącej dekarbonizacji przemysłu. Warto zwrócić uwagę na podkreślenie wysokich cen energii w UE dla gospodarstw domowych, jak i dla przedsiębiorstw, konieczność zastąpienia LNG z Rosji, a także potrzebę szczególnego wsparcia dla przemysłu motoryzacyjnego, od kondycji którego zależne są miliony miejsc pracy w Europie.
 

Obronność i bezpieczeństwo ekonomiczne

W ramach trzeciego filaru przewodnicząca KE zadeklarowała zdecydowany wzrost wydatków na obronność. Ma się on przełożyć m.in. na wzmocnienie bazy przemysłowej w zakresie bezpieczeństwa militarnego i poprawę mobilności wojskowej. Natomiast bezpieczeństwo ekonomiczne bazować będzie na zapewnieniu ciągłości łańcuchów dostaw w sektorach wrażliwych, w szczególności w biotechnologii, a także na wzmocnieniu dostępu do surowców krytycznych.
 

Co dalej?

Wszystkie filary będą wymagały nowego podejścia do koordynacji polityk i znacznego zwiększenia inwestycji. Z przemówienia von der Leyen jasno wynika, iż obecna Komisja to komisja inwestycyjna, z kluczową rolą wsparcia publicznego. Budżet KE jednak, jak sama zapowiada, jest często zbyt skomplikowany - finansuje to samo w ramach różnych programów i na różne sposoby. Zapowiedziano więc koncentrację na priorytetach. Dobra wiadomość jest taka, że to Polak, Piotr Serafin, będzie koordynował kształtowanie kolejnych Wieloletnich Ram Wsparcia 2028-2034.

Z doniesień prasowych wiemy, iż Europejski Fundusz Konkurencyjności, który ma zastąpić dotychczasowe programy funduszowe, będzie podzielony na trzy części:

  • ECF dla finansowania na poziomie UE,
  • strategiczny fundusz do finansowania działań zewnętrznych
  • oraz jednolite plany krajowe dla państw członkowskich, zastępujące wydatki na spójność, rolnictwo, rybołówstwo i zdrowie.

Plany te byłyby „corocznie aktualizowane w celu zapewnienia ciągłej spójności” w przeciwieństwie do poprzednich budżetów długoterminowych, w których limity wydatków są ustalane na siedem lat.