11 marca br. Komisja Europejska opublikowała Draft Clean Industrial State Aid Framework (CISAF). Jest to projekt dokumentu określającego ramowe zasady udzielania przez państwa członkowskie UE pomocy publicznej przyspieszającej wdrażanie założeń Clean Industrial Deal. Jego celem jest szybszy rozwój sektora OZE, dekarbonizacja przemysłu oraz wsparcie dla wytwarzania czystych technologii (technologii net-zero, technologii zeroemisyjnych).
 
CISAF zastąpi docelowo Tymczasowe Kryzysowe i Przejściowe Ramy Prawne (TCTF) i będzie obowiązywał przez okres pięciu lat. To nowa podstawa prawna do notyfikacji programów pomocowych, a po ich zaakceptowaniu przez Komisję, do udzielania pomocy publicznej przez państwa członkowskie. Niedawno zamknięte zostały konsultacje publiczne tego dokumentu, a formalne przyjęcie jego ostatecznej wersji zakładane jest jeszcze w II kwartale 2025 roku.
 

Zakres tematyczny CISAF

W obszarze przyspieszenia wdrażania energii z OZE przewidziane zostało wsparcie inwestycyjne (produkcja paliw RFNBO, magazynowanie RFNBO, biopaliw, biopłynów, biogazu i paliw z biomasy, magazynowanie energii i ciepła, mniejsze projekty w zakresie produkcji energii z OZE) oraz operacyjne (większe projekty dotyczące produkcji energii z OZE), a także mechanizmy wsparcia rozwoju usług elastyczności oraz mechanizmy mocowe.  

Wsparcie dla projektów z zakresu dekarbonizacji przemysłu będzie miało formę wsparcia inwestycyjnego bez ograniczeń co do zastosowanej technologii. Kwalifikowane będą m.in. przedsięwzięcia związane z wykorzystaniem wodoru, magazynowaniem energii czy wychwytem dwu-tlenku węgla. Możliwość otrzymania dofinansowania uwarunkowana będzie jednak osiągnięciem minimalnego poziomu redukcji emisji lub poprawy efektywności energetycznej.  

Wsparciem będą mogły także zostać objęte przedsięwzięcia dotyczące produkcji sprzętu
na potrzeby gospodarki zeroemisyjnej (net-zero), poszczególnych komponentów dla tego sprzętu, jak również przedsięwzięcia polegające na pozyskaniu nowych lub odzyskaniu surowców krytycznych. Pobudzeniu strony popytowej ma służyć możliwość wprowadzenia przez państwa członkowskie przyspieszonej amortyzacji (aż do pełnego, jednorazowego rozliczenia kosztów) środków trwałych stanowiących elementy rozwiązań zeroemisyjnych. 

Przewidziana została również możliwość udzielania pomocy mającej na celu ograniczenie ryzyka inwestorów prywatnych działających w zakresie CISAF. Pomoc ta może mieć formę kapitału własnego, pożyczek i/lub gwarancji udzielonych spółce celowej lub funduszowi posiadającemu portfel kwalifikujących się projektów, wpisujących się w założenia CISAF.  
 

Harmonogram wdrożenia CISAF

Komisja Europejska deklaruje, że ostateczna wersja CISAF zostanie przyjęta w II kwartale tego roku. Oznacza to, że już w drugiej połowie roku państwa członkowskie mogłyby zgłosić krajowe programy pomocowe do notyfikacji w ramach uproszczonej procedury, a równolegle przygotowywać rozporządzenia stanowiące formalną postawę udzielania pomocy. Bezpośrednio po pozytywnej decyzji notyfikacyjnej mogłyby zostać uruchomione procedury konkursowe i nabory bazujące na tej podstawie prawnej.   

Należy przy tym pokreślić, iż pozytywna decyzja KE w odniesieniu do programu pomocowego wskazuje na zasady udzielania dofinansowania. Natomiast określenie samego źródła środków finansowych pozostaje w gestii kraju członkowskiego. Według stanu na kwiecień 2025 r. Polska posiada jeszcze ok. 313,5 mld PLN niezakontraktowanych środków w ramach funduszy unijnych 2021-2027 oraz znaczną pulę środków w ramach dostępnej dla Polski alokacji z Funduszu Modernizacyjnego (budżet Funduszu dla naszego kraju to około 13 mld EUR).

Jeśli przyjąć, że uruchomienie i rozstrzygnięcie konkursów miałoby miejsce w 2026 roku, wówczas okres realizacji projektów, które otrzymały pomoc publiczną na podstawie CISAF (max. 36 miesięcy od momentu uzyskania wsparcia dla projektów w zakresu OZE i dekarbonizacji), mieściłby się w okresie wdrażania programów operacyjnych z perspektywy finansowej UE 2021-2027 (fundusze unijne). Czyli do 2029 roku zgodnie z zasadą n+2. Wymagałoby to jednak wcześniejszego podjęcia działań przygotowawczych przez instytucje zaangażowane we wdrażanie programów operacyjnych oraz innych programów finansowania inwestycji.
 

Działania przygotowawcze – kluczowe kroki

Krok 1. Analiza potrzeb i określenie możliwych zakresów wsparcia

Należy przeprowadzić analizę potrzeb inwestycyjnych polskiej gospodarki w zakresie szeroko pojętego przejścia na gospodarkę o zerowej emisji netto. Na potrzeby oszacowania wartości niezbędnych inwestycji w zakresie dekarbonizacji powinien zostać podjęty dialog z organizacjami branżowymi, w szczególności skupiającymi przedsiębiorstwa energochłonne objęte ETS.

Natomiast skala niezbędnych inwestycji, które pozwolą na osiągnięcie zakładanego wzrostu mocy pochodzącej z OZE, wynika z treści projektu Krajowego Planu w zakresie Energii i Klimatu (KPEiK). Pochodną tych założeń będą oczekiwane moce zdolności produkcyjnych w zakresie technologii net-zero. W tym obszarze kolejnym krokiem powinna być weryfikacja możliwości wsparcia ww. potrzeb inwestycyjnych (pod kątem zgodności zakresu tematycznego) poprzez udzielanie dofinansowania zgodnie z zasadami określonymi w CISAF.
 

Krok 2. Weryfikacja dostępności źródeł finansowania

Zakładany harmonogram przyjęcia ostatecznej wersji CISAF oraz wejścia w życie tych przepisów czyni zasadnym uwzględnienie tego dokumentu jako podstawy do przygotowania programów pomocowych umożliwiających udzielanie pomocy publicznej w ramach programów operacyjnych z obecnej perspektywy finansowej 2021-2027. W szczególności jest to potencjalnie możliwe w ramach:

  • Programu operacyjnego Fundusze Europejskie dla Nowoczesnej Gospodarki (FENG)
    – w zakresie przeznaczenia pomocy dotyczącej czystych technologii (net-zero, technologii zeroemisyjnych). Wprowadzana poprzez zapisy CISAF możliwość udzielania pomocy publicznej w wyższych kwotach niż w ramach regionalnej pomocy inwestycyjnej wpisuje się w założenia inicjatywy STEP o finansowaniu przedsięwzięć charakteryzujących się europejską wartością dodaną.
  • Programu operacyjnego Fundusze Europejskie na Infrastrukturę, Klimat, Środowisko2021-2027 (FEnIKS) – w szczególności w zakresie przeznaczenia pomocy dotyczącej przyspieszenia wdrażania energii z OZE i pomocy inwestycyjnej dla mniejszych projektów. Dla większych projektów dotyczących OZE, dla których CISAF przewiduje pomoc operacyjną, pożądanym rozwiązaniem byłoby uruchomienie dodatkowego programu wsparcia ze środków krajowych.
  • CISAF powinien zostać uwzględniony jako podstawa do przygotowania programów pomocowych, na bazie których udzielane będzie wsparcie w ramach Funduszu Modernizacyjnego. Zarówno w przypadku projektów w zakresie produkcji energii elektrycznej z OZE, jak i wsparcia dekarbonizacji przedsiębiorstw, szczególnie w przypadku przedsiębiorstw energochłonnych. 

 

Krok 3. Przygotowanie możliwości uruchomienia naborów wniosków od strony proceduralnej

Aby możliwe było uruchomienie procedur konkursowych w ramach istniejących programów operacyjnych i programów finansowania bezpośrednio po zatwierdzeniu CISAF jako obowiązującej podstawy do notyfikacji przez KE krajowych programów pomocowych, konieczne jest podjęcie działań przygotowawczych z odpowiednim wyprzedzeniem. Kolejnym krokiem powinno być przygotowanie założeń programów pomocowych, ich konsultacja z KE w ramach dialogu nieformalnego i formalne zgłoszenie do notyfikacji po zatwierdzeniu ostatecznej wersji CISAF.
 

Krok 4. Komunikacja z interesariuszami

Bardzo istotna dla efektywnego wdrożenia mechanizmów wsparcia bazujących na CISAF będzie szeroka i otwarta komunikacja z potencjalnymi wnioskodawcami. Konieczność zrealizowania inwestycji w okresie 36 miesięcy od uzyskania wsparcia obowiązująca dla inwestycji w zakresie rozwoju OZE lub dekarbonizacji powoduje, iż również po stronie wnioskodawców przygotowania do realizacji przedsięwzięć powinny zostać podjęte z wyprzedzeniem. Wymaga to jednak wyprzedzającego poinformowania wnioskodawców przez instytucje o planowanych do uruchomienia nowych mechanizmach wsparcia, ze wskazaniem zakładanego horyzontu czasowego oraz źródła finansowania przedsięwzięć.

Aby zapoznać się z pełną treścią naszych rekomendacji, pobierz raport>>.