Podczas dorocznej Konferencji Budżetowej UE 2025 w Brukseli przewodnicząca Komisji Europejskiej Ursula von der Leyen przedstawiła wizję nowego budżetu Unii Europejskiej na lata 2028–2034. W swoim wystąpieniu podkreśliła konieczność dostosowania unijnego finansowania do dynamicznie zmieniających się realiów geopolitycznych, technologicznych oraz klimatycznych. Poniżej prezentujemy podsumowanie głównych założeń dotyczących parametrów przyszłego budżetu, które wynikają z przemówienia przewodniczącej.
 

1. Finansowanie oparte na wynikach – wzorowane na Recovery and Resilience Facility (RRF)

Nowy budżet UE ma być oparty na modelu znanym z Instrumentu na rzecz Odbudowy i Zwiększania Odporności (RRF), czyli Krajowych Planach Odbudowy (KPO). Środki będą wypłacane transzami dopiero po osiągnięciu uzgodnionych celów i kamieni milowych. Taki system ma zwiększyć efektywność wydatkowania funduszy i zapewnić większą odpowiedzialność państw członkowskich za realizację reform i inwestycji. Jak podkreśliła von der Leyen, to „najsilniejszy bodziec, by doprowadzić sprawy do końca”.
 

2. Elastyczność i szybkość reagowania

Obecny budżet UE jest zbyt sztywny – sposób wydatkowania aż 90% środków jest zaplanowany z góry. Nowy budżet ma być bardziej elastyczny i zdolny do szybkiego reagowania na nieprzewidziane sytuacje, takie jak katastrofy naturalne, kryzysy geopolityczne czy szybki rozwój technologii (np. sztucznej inteligencji).
 

3. Spójność i koordynacja w finansowaniu priorytetów

Von der Leyen zwróciła uwagę na konieczność lepszej koordynacji działań między poziomem europejskim, krajowym i regionalnym, a także sektorem prywatnym i innymi instytucjami. Obecnie środki są rozproszone na zbyt wiele instrumentów, co osłabia ich skuteczność. Nowy budżet ma skupić się na wspólnych priorytetach i uproszczonym dostępie do funduszy, co zwiększy efektywność inwestycji.
 

4. Uproszczenie i mniej biurokracji

Złożoność procedur i nadmierna biurokracja zniechęcają wiele firm, zwłaszcza MŚP, do ubiegania się o fundusze unijne. Przewodnicząca podała przykład start-upów IT, które rezygnują z aplikowania, ponieważ nawet 20% grantu pochłaniają koszty administracyjne. Nowy budżet ma być prostszy, bardziej przejrzysty i przyjazny dla użytkowników.
 

5. Konsolidacja instrumentów – jeden Fundusz Konkurencyjności

W ramach uproszczenia struktury finansowania powstanie jeden Europejski Fundusz Konkurencyjności. Skupi on inwestycje UE w strategicznych sektorach, takich jak sztuczna inteligencja, technologie kosmiczne, czyste technologie, biotechnologie i obronność. Fundusz będzie działał według jednego zestawu zasad i oferował wsparcie na wszystkich etapach cyklu życia projektu.
 

6. Partnerstwa krajowe i regionalne

Nowy budżet będzie oparty będzie na „krajowych i regionalnych partnerstwach na rzecz inwestycji i reform". Celem jest lepsze dopasowanie inwestycji do lokalnych potrzeb i zwiększenie zaangażowania władz lokalnych. Polityka spójności i wspólna polityka rolna pozostaną centralnymi elementami budżetu, ale zostaną zmodernizowane i lepiej dostosowane do współczesnych wyzwań.
 

7. Praworządność

Zasada warunkowości pozostaje niezmienna – przestrzeganie praworządności będzie nadal warunkiem korzystania z funduszy UE. To fundament europejskiego stylu życia i zasada niepodlegająca negocjacjom.
 

8. Poszukiwanie nowych źródeł finansowania

W związku z koniecznością finansowania nowych priorytetów oraz rozpoczęcia spłaty pożyczek zaciągniętych na NextGenerationEU, wspólnota musi znaleźć nowe źródła dochodów własnych. Komisja Europejska ma już pakiet propozycji na stole i pracuje nad kolejnymi. Jak zaznaczyła von der Leyen, „równanie budżetowe jest wymagające” i najwyższy czas znaleźć rozwiązanie.